Geriatrisch formularium - ogen

Klik hier voor instructiefilmpjes voor het toedienen van oogdruppels en oogzalf.

• Indien verschillende oogdruppels worden toegediend, dient dat te gebeuren met een tijdsinterval van 5 minuten.
• Indien de patiënt zowel oogdruppels als oogzalf gebruikt, moeten de druppels eerst toegediend worden en vervolgens kan de zalf na 5 minuten aangebracht worden.

Blefaritis is een ontsteking van het ooglid. Klik hier voor de NHG-standaard rood oog en oogtrauma. Klik hier voor de regionale SWAB richtlijn blefaritis voor VieCuri Medisch Centrum in samenwerking met Laurentius ziekenhuis.

Niet-medicamenteuze therapie

• 2 dd ooglidhygiëne om verstopte kliertjes te openen, overtollig talg en/of huidschilfers/bacteriën te verwijderen (zie NHG-standaard rood oog en oogtrauma). Warme, vochtige kompressen kunnen toegepast worden om de oogleden schoon te maken. Blephasol ® of Blephaclean ® kunnen ook toegepast worden voor dit doel.
• Reinig de ooglidranden enkele keren per dag met verdunde babyshampoo. Los 3 druppels babyshampoo op in warm water en doop hierin een wattenstaafje of gaasje en poets hiermee de ooglidrand tussen de wimperharen. Werk van de ooghoek naar de neus toe.

Medicamenteuze therapie

• De klachten van droge ogen verminderen doorgaans door gebruik van indifferente middelen (zie hoofdstuk 4. Droge ogen).
• In eerste instantie geen antibiotica voorschrijven. Fusidinezuurooggel voorschrijven bij een stafylokokkenblefaritis anterior en bij een blefaritis die na 4 weken ooglidhygiëne niet verbetert.
• Indien de blefaritis samen gaat met verschijnselen van rosacea of seborroïsch eczeem, richt de behandeling dan ook op de huidaandoening (klik hier voor NHG-standaard seborroïsch eczeem. Klik hier voor de NHG-standaard rosacea).

	Dosering	Bijzonderheden
1. fusidinezuur ooggel 1% (Fucithalmic ®)	Oculair 4 dd aanbrengen, gedurende minimaal 7 dagen. Maximaal 2 weken.	CI: overgevoeligheid O: enkel voorschrijven bij stafylokokkenblefaritis anterior en bij een blefaritis die na 4 weken ooglidhygiëne niet verbetert Continueer de ooglidhygiëne. Breng de gel op de ooglidranden of in de conjunctivaalzak aan en masseer die vervolgens in de ooglidranden. B: voorbijgaande vertroebeling van het gezichtsvermogen, brandend of prikkend gevoel in het oog en jeuk

 

Conjunctivitis is een ontsteking van bind- of slijmvlies van het oog. De oorzaak is infectieus, allergisch of mechanisch (stof, wind, excessief wrijven). Conjunctivitis is een besmettelijke, ongevaarlijke aandoening. Meestal wordt conjunctivitis veroorzaakt door een virus en gaat dit binnen 1-2 weken vanzelf over. Klik hier voor de NHG-standaard rood oog en oogtrauma.

Niet-medicamenteuze therapie

• Oogafscheiding regelmatig verwijderen met een wattenstaafje met (ongekookt) leidingwater.
• Hygiënische maatregelen toepassen om het risico op verspreiding van de infectie naar het andere oog en naar huisgenoten te verminderen.
• Een zonnebril dragen om oogknijpen te beperken, vooral bij veel licht.

Medicamenteuze therapie

• Zowel een bacteriële als een virale conjunctivitis geneest zonder antibiotica doorgaans vanzelf. Een antibioticum bij een infectieuze conjunctivitis door een banale verwekker is niet geïndiceerd. Antibiotica dienen enkel overwogen te worden bij risicogroepen voor complicaties, zoals patiënten met al bekende oogaandoeningen (oogoperaties, of chronisch infectieuze oogziekten) of immuun gecompromitteerde patiënten.
• Als een antibioticum niet geïndiceerd is, kan een indifferent middel verzachtend werken (zie hoofdstuk 4. Droge ogen).

	Dosering	Bijzonderheden
1. chlooramfenicol oogzalf 1%	Oculair: 2-4 dd 1 cm zalfstreng op de binnenzijde van het onderste ooglid aanbrengen	CI: stoornissen in de hematopoëse en een familiaire voorgeschiedenis van beenmergdepressie die door een geneesmiddel geïnduceerd is O: gebruiken tot 2 dagen nadat de symptomen verdwenen zijn. Max. 14 dagen gebruiken. B: wazig zicht
2. fusidinezuur ooggel 1% (Fucithalmic ®)	Oculair 1 druppel elke 4 uur	CI: overgevoeligheid O: gebruiken tot 2 dagen nadat de symptomen verdwenen zijn B: voorbijgaande vertroebeling van het gezichtsvermogen, brandend of prikkend gevoel in het oog en jeuk

Droge ogen komen bij 6-15% van de algemene bevolking voor, vooral bij ouderen en bij vrouwen. De oorzaak is vaak multifactorieel en wordt onderverdeeld in verminderde traanproductie of toegenomen verdamping. Daarnaast kan een ongelijkmatige traanfilmverdeling bij een onregelmatig hoornvlies droge ogen geven. Klik hier voor de NHG-standaard rood oog en oogtrauma.

Geneesmiddel(groepen) die droge ogen kunnen veroorzaken zijn systemische parasympathicolytica, antipsychotica, antidepressiva, bètablokkers, orale antihistaminica, lokale glaucoommiddelen, botulinetoxine A, isotretinoïne, risedroninezuur, sommige antivirale middelen, pregabaline en topiramaat. Van systemische parasympathicolytica is bekend dat het optreden van de bijwerking droge ogen dosisafhankelijk is. Dosisverlaging van het parasympathicolyticum kan zinvol zijn.

Niet-medicamenteuze therapie

• Vermijden van tocht en rook.
• Adequate luchtvochtigheid.
• Indien mogelijk kan medicatie die droge ogen veroorzaakt, afgebouwd of gestopt worden.

Medicamenteuze therapie

• Er zijn geen verschillen in effectiviteit aangetoond tussen de beschikbare indifferente middelen. Middelkeuze wordt bepaald door de verschillen in kosten.
• Pas indifferente preparaten met conserveermiddelen max. 4 dd toe, omdat de conserveermiddelen toxisch kunnen zijn voor het cornea epitheel.
• Toename van klachten na een initieel goed effect kan een gevolg zijn van irritatie door of allergie voor de conserveermiddelen. Probeer dan een middel met een ander conserveermiddel. Nemen de klachten daarmee niet af, probeer dan een verpakking voor eenmalig gebruik (zonder conserveermiddel).
• Oogzalf geeft langere bescherming, maar leidt tot wazig zicht. Overweeg om ’s nachts paraffine/vaseline/wolvet oogzalf te geven.

	Dosering	Bijzonderheden
1. hypromellose oogdruppels (Artelac ®)	Oculair: Zo nodig 1 druppel, max. 4 dd 1 druppel	CI: overgevoeligheid O: conserveermiddel hypromellose 0,3% is benzalkoniumchloride. Conserveermiddel in Artelac ® 0,32% is cetrimide. B: wazig zien of branderig oog na aanbrengen V: bij aanhoudende irritatie behandeling staken
2. carbomeergel (Vidisic carbogel ®)	Oculair: Zo nodig 1 druppel 2 mg/g. Max. 4 dd 1 druppel	CI: overgevoeligheid O: conserveermiddel cetrimide B: wazig zien, branderig oog na aanbrengen V: bij aanhoudende irritatie behandeling staken
3. hypromellose oogdruppels (Artelac EDO ®)	Oculair: Zo nodig elk uur 1 druppel 3,2 mg/ml.	O: bevat geen conserveermiddel. Wissel bij onvoldoende resultaat naar een ander preparaat zonder conserveermiddel. .
3. carbomeer ooggel (Vidisic EDO ®)	Oculair: Zo nodig elk uur 1 druppel 2 mg/g.	O: bevat geen conserveermiddel. Wissel bij onvoldoende resultaat naar een ander preparaat zonder conserveermiddel.
3. paraffine/ vaseline/wolvet oogzalf (Duratears Z ®)	Oculair: Zo nodig 0,5 cm zalf aanbrengen in het onderste ooglid	O: geen conserveermiddel Wissel bij onvoldoende resultaat naar een ander preparaat zonder conserveermiddel

 

Legenda

• CI: contra-indicatie
• IA: interactie
• O: opmerking
• B: bijwerking
• N: nierfunctie
• C: controle
• V: voorzorgen

Bronnen

Referenties klik hier

 

Auteurs

Lieke van Dinter (masterstudente farmacie), Suzanne Dittrich (ziekenhuisapotheker), René Beaumont (specialist ouderengeneeskunde), Sara Bours-de Die (ANIOS ouderengeneeskunde), vakgroep Klinische Geriatrie, Luba Mensing (specialist ouderengeneeskunde), Anne Visser (AIOS ouderengeneeskunde), Sandra Voermans-Boekhorst (verpleegkundig specialist ouderengeneeskunde), Marie-Renée Pijnaker-Wientjens (apotheker)

Revisiedatum

1 oktober 2025

Contact

Voor inhoudelijke vragen en/of opmerkingen kunt u contact opnemen via transmuralefarmacie@viecuri.nl.

 

1. Blefaritis: Blefaritis, ooglid ontsteking, blepharitis

2. Conjunctivitis: Conjunctivitis, oogontsteking, bindvliesontsteking, rood oog

3. Droge ogen: Droge ogen